Hasankeyf; Uygarlığın Matem Yeri
Batman’ın tarihi ilçesi Hasankeyf’te sona doğru gelindi. M.Ö. 9500 tarihinden bu yana Asur, Med, Urartu, Pers (Sasani), Roma, Emevi, Abbasi, Hamdani, Mervani, Selçuklu, Artuklu, Eyyübi, Akkoyunlu, Osmanlı dâhil yaklaşık 40 medeniyete ev sahipliği yapan Hasankeyf, Ilısu Barajı suları altında kalacak.
Yazı: Sertaç Kayar / Fotoğraf: Bilal Seçkin, Lazgin Hasret Ezgin
Ilısu Barajı altında kalacak olan 12 bin yıllık Hasankeyf’te taşınması planlanan tarihi yapılar birer birer TOKİ tarafından yapılan ve ‘Modern Hasankeyf’ olarak ifade edilen yeni yerleşim yerine taşınıyor. Zeynel Bey Türbesi ve Artuklu Hamamı’nın taşınmasının ardından altı asırlık Sultan Süleyman Camii minaresinin taşınma işlemlerine başlandı. Batman’ın tarihi ilçesi Hasankeyf’te sona doğru gelindi. M.Ö. 9500 tarihinden bu yana Asur, Med, Urartu, Pers (Sasani), Roma, Emevi, Abbasi, Hamdani, Mervani, Selçuklu, Artuklu, Eyyübi, Akkoyunlu, Osmanlı dâhil yaklaşık 40 medeniyete ev sahipliği yapan Hasankeyf, Ilısu Barajı suları altında kalacak. Yapılan arkeolojik kazılar ışığında Dicle’nin ilk köyü olarak adlandırılan Hasankeyf ilk yerleşime ve üretime geçen Neolitik Dönem insanlarından Kalkolitik Çağ, Demir Çağ gibi birbirini takip eden çağlarda da yerleşim gördü. Arkeolojik kazıların tamamen bitmediği Hasankeyf, baraj suları ile birlikte sırlarını suya gömüyor.
Baraj yapımına yerel, ulusal ve uluslararası tepkilerin ardından bazı tarihi yapıların taşınmasına karar verildi. 38 köy ve 1 ilçenin su altında kalacağı 52 bin 619 dekarlık alana yaklaşık 842 milyon liralık ödeme yapıldı. TOKİ tarafından Hasankeyf’in hemen karşısındaki Raman Dağı eteklerine yapılan 710 konut da bitme aşamasında. TOKİ tarafından yaptırılan konutların yaklaşık 164 milyon liraya mal olduğu belirtiliyor. Taşınmasına karar verilen tarihi yapıların taşıma maliyeti ise 170 milyon olarak ifade ediliyor. Taşınma kararının ardından ilk olarak beş asırlık Zeynel Bey Türbesi 12 Mayıs 2017’de TOKİ tarafından yapılan yeni yerleşim yerine taşındı. Türkiye’de ilk defa uygulanan projeyle baraj gölü alanından çıkarılan ve 540 yıllık olması itibarıyla dünya ölçeğinde bütüncül olarak taşınan en eski tarihi yapı sayılan Zeynel Bey Türbesi, yeni yerine nakledilmişti. Ardından 650 yıl önce yapılan ve 1500 ton ağırlığında olan Artuklu Hamamı da geçtiğimiz 6 Ağustos’ta başlayan ve 9 Ağustos’ta sona eren çalışma ile 3 kilometre uzaklıkta yeni yerine bütüncül olarak ulaştırılmıştı. 1407 yılında Eyyubiler tarafından yapılan 611 yıllık Sultan Süleyman Camisi minaresinin yeni yerine taşınması için çalışma başlatıldı. Bütünsel olarak taşınmasının riskli olduğunun bilim kurulu tarafından belirlenmesi üzerine, minarenin taşları tek tek sökülerek taşıma işlemi gerçekleştiriliyor. Numaralandırılarak sökülen taşlar, yeni yerleşim yerinde yeniden birleştirilecek. Caminin kalıntısı ise sular altında kalacak. Yılsonuna kadar İmam Abdullah Türbesi, Er-Rızk Camisi minaresi, Orta Kapı, Kızlar ve Koç camilerinin de taşınacağı belirtiliyor.
Raman Dağı eteklerinden patlamalarla elde edilen kayalardan, Dicle Nehri’nin hemen yanı başında tarihi kaleye paralel bir şekilde set oluşturuluyor. Setin oluşturulmasıyla Hasankeyf dev bir şantiye alanına döndü. Yıkım çalışmaları nedeniyle Malabadi Barajı’ndan Dicle Nehri’ne su verilmezken suyun az olması canlıların yaşamını tehlikeye atıyor. Barajın su tutmasıyla birlikte sadece Hasankeyf civarında yaşam süren 123 adet canlı türü tehlike altında. Nesli tükenmekte olan Fırat Kaplumbağası Dicle Nehri’nde yaşam alanı bulabilirken barajın su tutması halinde ise yaşam alanlarının yok olması neslinin sona erme riskini doğurdu. Hasankeyf’te sona doğru yaklaşılırken çevre illerden ve Batman merkezden hafta sonları ziyaretçi akını oluyor. Kimisi son kez görme arzusuyla gelirken, yer yer gelin ve damatların fotoğraf çekimleri oluyor. Kimisi de Dicle Nehri kenarında piknik yaparak belki de son kez Hasankeyf’in tarihi havasını soluyor. Kimi yurttaş da kutsal mekânları ziyaret ederken, hayata dair beklentilerini kâğıda yazarak dilek tutuyor.
