Ani Harabeleri; Zamanın Büyüsünde

Fotoğraflar: Yusuf Aslan

Ani’nin geçmişteki büyük zenginliği çöküşünden çok sonraları, modernleşmeye başlayan dünyaya, 1800’lü yıllarda bölgeye gelen gezginlerin yazılarıyla tanıtıldı. Sör Robert Ker Porter, W.Hamilton, R.Wilbraham, C.Gordon, J.Ussher gibi oryantalistler farklı tarihlerde bölgeye yaptıkları ziyaretlerde Ani ile ilgili izlenimlerini kaleme aldılar. Fransız Charles Texier’in 1839’daki ziyaretinden sonra çizdiği gravürlerle Ani, görsel olarak da batının ilgisini çekmeye başladı. Ani’deki ilk kazılar ise 1978’de bölgenin Rusların eline geçmesinden bir süre sonra 1892’de arkeolog Nikolai Marr tarafından başlatıldı. Kars ve çevresinin Türkiye Cumhuriyeti’ne bırakılmasından sonra kazılar 1944-1945 yılları arasında İ.Kılıç Kökten, 1964-1967 arasında ise Kemal Balkan tarafından sürdürüldü. Bu tarihlerden uzun bir süre sonra 1989’dan 2006’ya kadar Beyhan Karamağaralı tarafından biraz daha derinlikli, N.Marr’ın da izinden gidilerek, kazı çalışmaları yapıldı. İhtişamlı günlerinden neredeyse bin yıl geçmiş olsa da son zamanlarda yapılan kazılar Ani’nin değeri ve tarihteki önemli yeri bilinerek yapılıyor. Birçok eserin hem doğal hem de insani sebeplerden dolayı tahrip edildiği, geçmişin gözde kenti Ani’nin UNESCO’nun dünya mirası listesine aday olması için uzun çabalar sarf edildi. 2011 yılında geçici listeye alınan ören yeri 2016’da ana listeye girmeyi başardı.