Efsunlu Kent Urfa


Daha çocukken anlamıştım bu kentin efsunlu olduğunu. Dedemin Beykapı Mahallesi’ndeki evinde büyürken ondan dinlediğim masalların peşine bile düşmüştüm. Yüksek duvarlı evlerin arasından, labirentleri andıran dar sokaklardan geçerken kulağıma gelen hoyrat seslerine ayak uydurarak atardım adımlarımı.
Yazı: Mehmet Sait Taşkıran/Fotoğraflar: Kerem Yücel
Yankısı, baharat kokan çarşılara kadar yayılan bakırcı ritimleri içinde, ateşin serin sulara dönüştüğü Balıklı Göl’ün kıyısından gökyüzünü renge boyayan güvercinlerin gölgelerini izleyerek yürürdüm Urfa Kalesi’ne. Kenti sonsuza kadar korusun diye Kral Abgar’a armağan edilen İsa’nın Mendili’nin bir zamanlar asılı durduğu sur kapılarından geçip kaleye tırmanırdım. Kalenin derin hendeğinde dedemin anlattığı boynuzlu yılanı bile aramıştım. Sonrasında kaledeki korint başlıklı iki sütundan birine sırtımı verip her defasında kadim kent Urfa’yı izlemiştim saatlerce. Kuzeyde yükselmeye başlayan, türkülere de konu olan dumanlı dağlarda gezinen ceylanları hayalimde çizmiştim. Tam karşımda Büyükyol Mahallesi’nin soluna düşen geniş düzlükte yer alan Halepli Bahçe’de oyunlar oynamıştım. Çok sonraları bu bahçenin bir metre altında mozaiklerin çıktığını öğrendiğimde şaşırmamıştım bile. Hele Göbekli Tepe’de dünyanın bilinen ilk tapınağının bulunduğunu duyduğumda şaşkınlıktan öte tebessüm edip uygarlığın zaman tünelinde kendimi yitirmiştim.
Yıllar sonra bu sefer doğup büyüdüğüm kenti kaleme almak için yola düşmüştüm. İlk önce tanıdık bir çöl meltemi yüzümü okşamış her zaman yaptığım gibi yüksek duvarlı eski Urfa evlerinin sıralandığı, gölgede kalan sokaklara atmıştım kendimi. Benden başka kimse yoktu öğlen vakti. Doğru ya öğlen sıcağında dışarı çıkılmazdı. Hayat güneş tepedeyken sokaklarda değil evlerde sürerdi. Bu yüzden Urfa evlerine Hayatlı Evler derlerdi, unutmuşum. Urfa’nın en eski sokaklarından Yorgancı Sokak’taydım. İki kolunu yana uzatsan dokunabileceğin duvarların arasında kalan dar sokakta, evlerin kendine özgü çardakları sokağın üstünü bile kapatır biçimdeydi. Dışarıdan küçük evler gibi duran yapılara adlanılmasın. Hemen hepsi sekiz on ailenin bir arada yaşayabileceği büyüklüktedir.
Urfa’ya ömrünü vermiş sanat tarihçisi, akademisyen ve yazar A.Cihat Kürkçüoğlu ile Şanlıurfa İli Kültür Eğitim Sanat ve Araştırma Vakfı’nda(ŞURKAV) yaptığım görüşmede, kente özgü ev yapılarının büyüklüğünü ve dokusunu konuşurken ne de güzel bir giriş yapmıştı Kürkçüoğlu. “ Bundan elli altmış yıl öncesinde Urfa’da iki meslek ayıplanırdı. Bunlardan ilki otelcilik diğeri ise lokantacılık. Otelci, misafiri para karşılığında yatırır, lokantacı da misafirlere yemek satardı. Misafirden bu hizmetler karşılığında hiç para alınır mı?” diyerek söze başlamıştı. Mimari yapıların büyüklüğü, misafirperver olan hatta kendi sofralarını da Halil İbrahim Sofrası olarak adlandıran Urfa halkının sosyal yapısıyla ilişkiliydi. Evlerin büyüklüğü evvela bundandı. Olur da misafir gelir, ağırlamada kusur etmeyelim, diye evler büyük yapılırdı.