Hürmüz Boğazı
Hürmüz Boğazı, küresel çekişmelerin odağı olan Basra Körfezi’nin en stratejik yeri. Bölgedeki adalar ve kentler, İran’ın doğal zenginliklerinin yanı sıra kültürel ve sosyal çeşitliliğini barındırıyor. Hürmüz Adası, Keşm Adası ve eyaletin başkenti Bender Abbas ile geleneksel renklerini koruyan Minab, İran’ı ziyaret edenlere bambaşka bir ortam sunuyor.
Yazı ve Fotoğraf: Umut Kaçar
Gün yeni doğuyor; toz bulutlarının ardından kızıllığını yayıyor. Arya, neşeli bir şarkı söylüyor. Keyfi o kadar yerinde ki bir an eşlik edesim geliyor. Neşesine kulak veriyor ve meraktan soruyorum. Ne anlatıyor bu şarkı? “Arabayla uzun bir yolculuğa çıktık. Çok neşeliyiz” diye çeviriyor şarkının sözlerini. Toz bulutlarının sardığı bir coğrafyada yolculuk yapıyoruz. Solumuzda uçsuz bucaksız bir sahil, sağımızda parça parça sert kayalıklı dağlar uzanıyor. Çorak bir ada olan Keşm Adası’ndayız. Arya şaşırdığımı anlamış olmalı ki hemen anlatmaya başlıyor. “Bölgede metamorfik kayaçlar, tortul kayaçlar, volkanik taşlar bulunuyor. Bunlar aynı zamanda çeşitli bilimsel çalışmalar için de kullanılıyor. Dünyanın en çok taş çeşitliliği de burada bulunuyor. Dünyanın en uzun tuz mağaralarından biri de tam şu karşıda gördüğün tepenin ardında kalıyor. 6000 metre uzunluğundaki tuz mağarası ‘salt dome’. Bu mağaranın diyapirizm olaylarıyla ortaya çıktığı söyleniyor.” Bir an bir bilim adamıyla konuşuyor hissine kapılıyorum.
Türkçede “Uzun Ada” anlamına gelen Keşm Adası Basra Körfezi’nin ve İran’ın en büyük adası. 2006 yılında UNESCO tarafından tescillenmiş bir “geopark” olan adada bir uluslararası havaalanı bulunuyor. Genel geçim kaynağı balıkçılık olan Keşm Adası’nda tıbbi bitkiler, kavun, karpuz ve hurma da yetiştiriliyor. Son yıllarda kurulan bazı kooperatiflerde özellikle kadınlar nakış ve el sanatları becerilerini geliştiriyor ve ailelerinin geçimine katkıda bulunuyorlar. Şibderaz köyü el sanatları ürünlerinin sergilendiği köylerin başında geliyor. Adayı anakaraya bağlayan bir köprü yapılıyor. İsmi “Fars Körfezi Köprüsü”. Köprünün tamamlanmasıyla birlikte adanın ticari hacminin artacağı düşünülüyor. İran içinde çekici bir turizm potansiyeli olan Keşm Adası’nın en büyük zenginliği doğalgaz. 2007 yılında İran Petrol Bakanlığı, biri doğalgaz bir diğeri petrol olmak üzere iki tesisin yapımı için özel sektöre izin çıkardı. Hali hazırda 35 yıldır hizmet veren, şah döneminden kalma bir doğalgaz tesisi var. Adanın stratejik konumu ve doğal kaynakları nedeniyle de güvenlik hat safhada. İran’ın özel kuvveti olan Sepah’a ait birçok askeri tesis adada konuşlanmış durumda.
Keşm Adası’nın stratejik önemi 1979 İran İslam Devrimi’yle arttı ve 1991 yılında serbest bölge ilan edilmesiyle ticari bakımdan hızla gelişti. Aslında adanın stratejik önemi sadece günümüze özgü değil; geçmişte de çok önemli bir rol üstlenmişti: 1507 yılında Portekiz İmparatorluğu tarafından işgal edilen ada1620 yılında Şah Abbas tarafından kuşatıldı.1645’te Hollanda İran’ın ticari anlaşmasını yok sayarak adada askeri güç topladı. Sonrasında Araplar adada etkin oldu. 1882’de İngilizler askeri üs olarak kullandı. Ancak sıcak hava koşullarına dayanamayarak adayı terk ettiler.
